Gwirfoddoli: y Gwych a'r Gwael

Pan glywodd Jakopo bod dwy o'i gyd-wirfoddolwyr wedi 'dangos symtomau tebyg i ffliw' fe ddaliodd yr awyren nesaf nol i'r Eidal. Ro'n i'n meddwl taw joc oedd y stori, ond mae'n debyg ei fod yn wir.

Mae sawl cymeriad yn gwirfoddoli gyda ni yn y villas, o gyn-fyfyrwyr Harvard, i 'bush workers' o Awstralia, i DJs o Lundain. Nid bod ots 'da'r plant pwy ddiawl y'n ni - ond eu bod nhw'n cael chwarae sgitls, cael eu hwynebau wedi'u paentio, neu lenwi taflen mathemateg fel y plant eraill, maen nhw'n hapus.

Ro'n i'n synnu bod y plant yn falch o'r cyfle i drin rhifau. Fe ddywedodd un ferch fach wrtha i yr wythnos ddiwethaf nad oedd hi erioed wedi gwneud syms o'r blaen. Ro'n i'n ei chredu hi, gan bod unrhyw beth mwy na 'un ac un yw dau' yn her iddi. Ond wrth i ni fynd drwy'r tasgau syml un wrth un, roedd hi wrth ei bodd, yn gofyn am fwy a mwy. Roedd hi eisiau'r taflenni i brofi i'w mam beth oedd hi wedi gallu gwneud.

Dyna'r adegau gorau pan ry'n ni'n gwirfoddoli.

Ond wedyn mae diwrnodau fel heddiw, pan mae'r cyfan fel ffradach. Tra bod dwsin o blant yn rhedeg ar ol ei gilydd rhwng y byrddau, mae bachgen a'i wyneb fel teigr wedi dringo i frig y goeden, merch arall wedi dechrau paentio'r ford, llaeth plentyn arall wedi arllwys dros y llawr, a dau o'r cwn lleol wedi gadael eu marc dros y grawnfwyd oedd fod yn fwyd i'r plant. Chi'n gadael gyda phen tost...

Ond nid ffliw! Mae'r ddwy wirfoddolwraig fu'n dost yn holl-iach unwaith eto erbyn hyn, a gweithgareddau'n parhau yn ol eu harfer... A Jakopo'n colli'r cyfan!


Tu hwnt i'r gwirfoddoli, ry'n ni wedi crwydro rhagor yn BA - o fedd Eva Peron yn Recoleta i gysgod stadiwm y Bombadera yn Boca. Ac er nad y'n ni eto wedi profi mate na Fernet, dau o ddiodydd arbennig yr Ariannin, ry'n ni wedi cael ein siar o 'carne Argentina' a dulce de leche. Wel, mae rhaid cefnogi cynnyrch lleol....

LAS VILLAS MISERIAS

The derelict tower that looms over Ejercito Celestial was meant to be a hospital. Built in the good old days of the Peron government, it was never finished and instead a shanty town grew up around the hollow shell. A few families now live inside - others in half built wood and brick constructions that always look on the verge of collapse.

This is one of the places we've been coming to volunteer. Call it travellers' guilt if you like, but we've wanted to do something like this all along. It takes us almost an hour to travel out of the nice, clean, cosy city centre where we have an apartment, to the sprawling mess of outer Buenos Aires and the villas. That's the name given to the shanty towns here - ironic really when you think how glamorous a "villa" sounds at home.

When we arrive it doesn't take long for the kids to spot us volunteers in our matching t-shirts - or the box of games and toys we carry with us. Most sessions start off with blowing up balloons - before launching into some drawing and colouring. There's meant to be an educational bent to the whole thing, but as the children are currently on extended school holidays due to swine flu, their instinct is to play - and for the boys, that means football.

Although some of them are as young as three and four, all the boys know how to play football the Argentinean way - lots of running with the ball, lots of shouting and very little passing. The slightest hint of a tackle can result in highly theatrical rolling on the floor, which is actually far more dangerous than being fouled, due to all the broken glass and dog dirt around the place.

Going to the villas is humbling, frustrating, exhausting and exhilarating all in equal measures. Sometimes only a few kids turn up, sometimes there are too many to keep them all occupied. There's no state provision there - schools, police, hospitals (that work) are all stationed away from the villas. And although this is one of South America's most prosperous cities, there's little sign of things improving.

Bienvenido a BUENOS AIRES

Ar ol gadael y mynyddoedd, mae bywyd y ddinas yn sioc i'r system braidd. Mae bron fel bod nol yn Ewrop. Cotiau, nid blancedi yw gwisg dinasyddion Buenos Aires. Does dim cawell dros ddrws siop y gornel, does neb yn gwerthu unrhywbeth ar y bysiau, ac nid ni yw'r bobl dalaf ar y strydoedd...

Doedden ni ddim yn ymwybodol cyn cyrraedd bod argyfwng iechyd yn y ddinas oherwydd y ffliw moch. Mae'r ysgolion wedi'u cau ar gyfer gwyliau'r gaeaf bythefnos yn gynnar er mwyn ceisio atal yr haint rhag lledu. Yn y fferyllfeydd, mae hylif alcohol i lanhau dwylo ar ratiwn a phosteri ymhobman yn cynghori sut i osgoi'r haint. Mae digwyddiadau a chyngherddau wedi'u gohirio gan bod canllawiau newydd yn atal torfeydd rhag cwrdd dan do.

Ond, mae bwrlwm dal i fod yn Buenos Aires. Mae'r cerddwyr cwn yn dal i hebrwng llond llaw o perros lawr y strydoedd gyda nhw, a'r Archentwyr yn dal i gwrdd am mate yn y parciau. Mae tango yn San Telmo a gauchos yn y Feria de Mataderos. Yno maen nhw'n marchogaeth eu ceffylau mewn cystadleuaeth a'i gilydd i geisio picellu modrwy oddi ar bolyn bach tra'n carlamu cyn gyflymed a phosibl rhwng torfeydd o bobl. Mae'n edrych yr un mor annisgwyl ag y mae'n swnio. Er falle nid mor annisgwyl a gweld ci bach hapus yn marchogaeth merlyn heibio'r stondinau.

Rywsut, rwy'n credu cewn ni'n synnu gan lawer mwy o bethau yn BA. Achos, nid dim ond i fwynhau barrios hardd y ddinas y'n ni wedi dod yma. Ry'n ni wedi dechrau bron i fis o wirfoddoli mewn ardal lle nad yw'r gwasanaethau brys yn mentro - y Villas Miserias - trefi shanti Buenos Aires.

OTAVALO: Shopping and shamans...

In a field on the outskirts of Otavalo stand around a hundred people, all holding chickens. Some are buying, some are selling - everyone is weighing up how tasty their bird will be. Once a sale is made, a few feathers fly and the chicken is strapped to the belt so that the buyer can be on their way. This is Saturday morning shopping in South America's biggest market.

There are also cats and dogs here for sale (as pets), but those really wanting a treat are here to buy cuy - guinea pigs. The bartering takes place over a sack full - plucked out one at a time for inspection. The little furry creatures will maybe live another week or two as they're fattened up for the dinner table.

Next stop - textiles - which have brought Otavalenos an international reputation, as well as quite a bit of wealth, judging by the number of large 4X4s being driven around town. There are thousands of blankets, tapestries and rugs to choose from - with every seller starting with an asking price of 18 dollars, before almost instantly adding that they could maybe offer us 'un descuento.'

We eventually settled on a nice warm, woollen blanket from an old lady who tells us each one takes a whole day to make. Not yet completely shopped out, we add a football shirt, a blouse and a few other gifts to our purchases, before retreating from Otavalo to a hostel up in the hills.

Tired from all that shopping, Sunday is a day of rest - and so we follow the locals' example of walking to the waterfalls for a picnic. From there we made our way up to Peguche, which seemed a very sleepy little village until, from the distance, came the sound of firecrackers...




Sunday it turns out is also a day for fiestas - this one in honour of San Pedro. But this was nothing like the solemn Catholic procession as we'd seen in Peru. Here, the archbishop was replaced by the local chief and a shaman, backed up by dancers and full marching band. Big baskets of food were laid out in a circle, before a fire was lit in the centre. Glasses of strong chicha were passed around for us to share, as the shaman gave thanks to the mountains.

Throughout the whole ceremony, the band played their one song over and over while people danced in carnival costumes around the square. Finally the food was shared out - potatoes, beans, maize and of course roasted cuy. After three hours, and a few cervezas, it was time for us to leave... By now we're out of Ecuador and in Buenos Aires, where we'll spend the rest of this month.

Ballenas a Boobies : ISLA DE LA PLATA

Mae Isla de la Plata yn llawn rhamant.

Mas ar y môr mae morfilod cefngrwm ifanc yn gobeithio dod o hyd i gariad. Maen nhw'n dangos eu hunain; yn llamu, yn neidio'n glir o'r dwr a throi ar eu boliau hyd yn oed. Y cyfan er mwyn dangos pa mor gryf y'n nhw er mwyn denu'r merched...

Ar yr ynys ei hunan mae'r Blue Footed Boobies wedi paru am y flwyddyn yn barod. Fe ddewisodd y Fonesig Boobie ei chariad hi ar ôl dwli ar ddawns ei draed bach glas. Nawr maen nhw wedi dewis cartref crwn i'w hunain yn barod ar gyfer eu plentyn cyntaf, gyda golygfeydd gwych o'r môr. Ar ochr arall yr ynys mae'r Boobies ifanc wedi casglu gyda'i gilydd, fel criw dan-oed yn aros am gyffro na ddaw tan i'w traed nhw droi'n las i ddenu'r birds.

Ar graig gyfagos mae'r Nazca Boobies yn meithrin eu plant yn barod; cywion mawr fflyffi, eu cegau ar agor a'u gyddfau'n crynu i geisio oeri eu hunain yn y gwres. Bydd Mr a Mrs Nazca yn helpu ei gilydd i ofalu am yr un bach tan ei fod e'n gallu bwydo'i hunan. Wedyn, byddan nhw'n rhydd i baru 'da 'deryn newydd.

Un sy'n anghytuno a ymddygiad o'r fath yw'r Albatross gerllaw sy'n eistedd ar ei hwy. Er y bydd hi'n hedfan miloedd o filltiroedd ar ei phen ei hun ar hyd y tymhorau, mae'n gwybod y bydd hi a'i gwr yn gweld ei gilydd eto y flwyddyn nesaf - a bob blwyddyn tan ddiwedd eu hoes.

Dan y creigiau islaw mae morloi blewog yn cuddio a chrwbanod môr yn syrffio ar y llanw. Uwch eu pen mae'r lleidr, yr aderyn frigate, yn chwyldroi drwy'r dydd. Mae'n aros am gyfle i ddwyn ei ginio oddi ar ei gyd-adar, gan nad yw'n gallu pysgota ei hun...

Ydi, mae Isla de la Plata yn llawn cyffro ar hyn o bryd a Hywel a fi'n falch o'r cyfle i weld y cyfan...

PUERTO LOPEZ

(Vielen Dank Esther und Frederic!)