Thursday 25 December 2008

NADOLIG LLAWEN // MERRY CHRISTMAS



Nadolig Llawen bawb! Merry Christmas!!

Ry'n ni wedi mwynhau'n diwrnod Nadolig brafiaf erioed ar y traeth yma yn Coogee, Sydney. Mae hyd yn oed cwn yn gwisgo hetiau Santa Clos mas fan hyn! Gobeithio'ch bod chi'n mwynhau le bynnag y'ch chi'n dathlu! Dymuniadau gorau i chi gyd!

No turkey for us this year, but a lovely all day barbeque on the beach in Coogee, Sydney instead. Whenever and wherever you're reading this, we hope you have a wonderful day.

Hywel & Gwenfair xxx

Friday 19 December 2008

KRONG KOH KONG and KOH TAO




In many ways it was the perfect place to be ill. Our bungalow looked out over the green jungle of the Cardamom mountains and the shimmering blue river which had brought us to the isolated 'eco-lodge'. There was nothing but the sound of bird song and the call of the gecko to accompany the violent burbling, beltching and groaning of my aching stomach. The lady who ran the lodge was quite keen to suggest I had most likely picked up the bug before travelling from Phnom Penh - to be fair, she was probably right. But for two days there was not much I could do but drink water, sleep and ride out the storm.

It was hardly the best preparation for the 20 hour journey that followed out of eastern Cambodia, up, around and down the other side of the Gulf of Thailand. To get to the island of Koh Tao, we then had to take a bumpy catamaran that made us both quite green. But it was worth coming here. In three months of travelling around Asia, we'd only spent about a day and a bit on the beach, knowing that we'd end up by the sea for a week. Koh Tao is well known as the cheapest place around to learn to dive -drawing hundreds of other travellers too. We noticed quite quickly that we have fewer tattoos and dreadlocks than is currently the fashion - but we're not planning to change this.

And so for the last four days we have been learning how to use dive tables and calculate nitrogen levels with the help of our French dive instructor Vince (who has a slight cockney accent, thanks to watching too many episodes of the Mighty Boosh). We have seen beautiful banner, butterfly and parrot fish, groupers and even Christmas Tree worms and blue ringed angels- which were festive. By now we are officially qualified Open Water divers -which has involved lots of reading and quite a lot of time bobbing up and down on boats, avoiding sea-sickness. I'm pleased to report my stomach is fully recovered however, and was even able to enjoy a very nice celebratory meal on my birthday, thanks to the generosity of my wife...

Monday 15 December 2008

Phnom Penh a'r Khmer Rouge



"Pam?... I beth?" Roedd llygaid ein tywysydd ni yn fflachio wrth holi'r cwestiwn. Roedd e'n gweithio yn amgueddfa hil-laddiad Tuol Sleng yn Phnom Penh yn tywys pobl fel ni o amgylch yr ystafelloedd arteithio, y celloedd cul, heibio lluniau'r meirw bob dydd. Ac eto roedd ei ddicter o fethu deall pam i Pol Pot weithredu cynllun erchyll y Khmer Rouge yn y saithdegau dal yn glir.

Roedd tad ein tywysydd yn fyfyriwr meddygol ym 1975 pan ddaeth y Khmer Rouge i rym. Bu'n rhaid iddo esgus ei fod yn anwybodus a thwp, a dysgu sut i blannu a chynaeafu reis ar frys er mwyn osgoi cael ei ladd. Wireddodd e fyth ei freuddwyd o fod yn feddyg, ond cafodd swydd yn amgueddfa Tuol Sleng S-21 yn lle hynny, a daeth ei fab i'w ddilyn. Ysgol Uwchradd oedd Tuol Sleng cyn i'r Khmer Rouge ei droi'n garchar, a phrysuro i arteithio 10,499 o bobl a thua 2,000 o blant ar y safle cyn eu hanfon i'r caeau tu fas i Phnom Penh i gael eu lladd, a'u claddu blith drafflith ar ben ei gilydd.

Cafodd ein tywysydd ni ei eni ym 1981, ar ol i gyfundrefn 'Angkar' ddod i ben. Ond ddaeth e ddim i ddeall yr hyn ddigwyddodd yn Cambodia tan iddo weld ffilm Hollywood The Killing Fields. Roedd e'n grac iawn nad yw plant yn cael eu dysgu am yr hil-laddiad yn yr ysgol o gwbl ar hyn o bryd. Does yr un grwpiau ysgol yn dod i ymweld a Tuol Sleng chwaith, a dywedodd ei fod yn achos pryder ofnadwy iddo.


O'r swyddfeydd NGO's a'r SUVs mawr elusennol: Oxfam, Y Cenhedloedd Unedig, Y Groes Goch.... I'r cardotwyr o blant a'u mamau, a'r dynion heb goesau na breichiau - mae arwyddion ymhob man o sut mae Cambodia'n dal i ddioddef yn ofnadwy yn sgil y Khmer Rouge. Ond mae datblygiadau ymhob man. Ar ol ond gosod tarmac ar strydoedd y brif-ddinas yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae Phnom Penh ynghanol cael system garthffosiaeth newydd hefyd. Mae elusennau lu yn gweithio i wella gofal iechyd, i ofalu am blant amddifad, i sicrhau addysg i'r plant tlotaf, a hefyd i ddysgu cynaliadwyedd ecolegol...

Ond tra bod ymdrech fawr i geisio diogelu flora a fauna prin Cambodia, roedd hi'n ddiddorol darllen erthygl yn y Phnom Penh Post ynglyn a'r pryder am ddyfodol ieithoedd lleiafrifol y wlad. Mae 12 cymuned lleiafrifol yn Cambodia i gyd - pob un a'i iaith ei hun. Tra bod 24,000 yn siarad Tumpuon yn nhalaith Ratanakkin, dim ond 500 sy'n siarad So'ong, 400 sy'n siarad Samre, 300 yn siarad Poa, a 150 yn unig sy'n siarad Sa'och. Roedd yr arbennigwyr wedi gorfod derbyn y byddai rhan fwyaf yr ieithoedd yma'n diflannu o fewn y blynyddoedd nesaf. "The next century will see the loss of half the languages on earth," meddai'r athro ieithyddiaeth Jean-Michel Phillippi, "Centuries of experience will be wiped out. The effect will be the same as burning down a library." Roedd e'n ei ddisgrifio fel 'loss of human patrimony.'


Yr hyn sy'n drist yw mai dim ond traddodiad llafar sydd i'r ieithoedd lleiafrifol yn Cambodia. Tra bod cenhadwyr o Ffrainc wedi helpu lleiafrifoedd ethnig yn Fietnam i ffurfio ysgrifau i'w hieithoedd nhw yn y 1920au, chafodd lleiafrifoedd Cambodia ddim yr un fraint. Mae'n debyg bod llythrennedd yn broblem ddirfawr, a'r gwaith o ddatblygu gwyddor newydd drwy'r iaith Khmer yn dasg enfawr fyddai'n cymryd gormod o amser mewn sawl achos.


Yr unig ieithoedd oedd yn ymddangos fel pe bai dyfodol iddyn nhw, yn ol yr erthygl, oedd ieithoedd fel y Teochew yn nhalaith Guangdong yn Cheina. Dim ond 181,000 o siaradwyr Teochew sydd, ond mae'n cael ei ddefnyddio fel iaith yr economi. Mae llywodraeth Cambodia yn cydweithio a mudiadau rhyngwladol fel Unicef a CARE i geisio arbed ieithoedd lleiafrifol y wlad ond dim ond hyn a hyn allan nhw wneud. "The crucial point is whether or not the children speak among themselves," Dywedodd Gerard Diffloth, cyn-athro ieithoedd Austro-Asiatiaidd, "When they play together, do they speak the language? If they do, then the language will go on. If they don't, it's just a matter of time."
Swnio'n gyfarwydd.....

Beth bynnag, ar ol blog hir iawn, ry'n ni bellach wedi gadael Kampuchea. Fe dreulion ni'n dyddiau olaf mewn man hardd i ryfeddu ynghanol y jwngl ar gyrion mynyddoedd y Cardamom. Ar ol taith hir iawn mewn cwch bach, jeep, bws, tacsi, bws arall, catamaran (oedd fel bod mewn peiriant golchi dillad) a songtheaw ry'n ni bellach yn Koh Tao yng ngwlad Thai. Ry'n ni'n barod i ddysgu deifio ac ynghanol dathlu penblwydd arall!

Tuesday 9 December 2008

KOMPONG CHAM & KRATIE: Hi-5s and flowers




“Hellooooo! Hellooooo – what is your name??!” As we cycle down a dusty path, we are greeted a hundred times. “Hello – hello – how are yoooou?” The novelty of seeing western travellers doesn’t seem to have worn off on the children of Koh Paen island quite yet. Some would line up, expecting Hi-5s as we cycled by. Obviously the Americans had got here first. Its only a small patch of land in the middle of the Mekong, which you reach on a bamboo raft ferry. Most of the houses here are wooden shacks on stilts – but some are just mud huts. Nearly all have an ox tied up outside – while horses pulling carts are used to move things around.

After the experience of Angkor, we wanted to go somewhere a little more rural – and so a long bus journey brought us to Kompong Cham. The trip to the island was just a way to waste away an afternoon, but turned into something far more memorable. As was the next morning’s breakfast – noodle soup in the market with flowers to add flavour. Sounds strange, but they were very tasty.

After yet another long bus journey we arrived in Kratie – hopeful of seeing its main attraction, the Irrawaddy dolphins. There are only a hundred or so in the Mekong, and they are apparently pretty shy. Thankfully they put in an appearance for us, showing their short fins for a second or two before plummeting back into the brown water. Almost as exciting was seeing an enormous pelican, which took up half a tree.

Later in the afternoon we went for a stroll with some Dutch doctors we’d befriended on our trip – once again attracting bountiful “helloooooos” from the local children, and joining in with a game of volleyball. The kids also tried to teach us how to count to ten in Cambodian. It starts with “mui”, then comes “pii” and then I seem to remember “bram” is five, and six is just “bram mui”... What happens inbetween is a little hazy, so a bit more practice is probably in order before we unleash our counting skills on the Khmer public.

Thursday 4 December 2008

Siem Reap a Themlau Angkor



Doedd cyrraedd Siem Reap o Bangkok ddim yn hwyl. I ddechrau roedd rhaid teithio ar fws at y ffin am bedair awr a hanner. Wedyn rhaid cael visa, a'n gyrrwraig tuk tuk yn mynnu mynd a ni at gonswl cyffredinol Cambodia, gododd $10 yn fwy na'r pris swyddogol am y fraint. Mae'r gwahaniaeth ar ochr Cambodia'r ffin yn drawiadol. Nid ffordd oedd yna ond rhywbeth oedd yn edrych fel gwely afon llychlyd, llawn sbwriel a rwbel, a dynion yn stryffaglu drosto gan wisgo sgarffiau dros eu pennau a'u hwynebau i amddiffyn eu hunain rhag y dwst; nid yr olygfa fwya croesawgar - na'r daith dair awr dros fwmp ar ol bwmp a thwll ar ol twll i Siem Reap ei hunan. (Ond maen nhw ynghanol adeiladu'r ffordd a'n gobeithio y bydd wedi'i gwblhau erbyn blwyddyn nesaf - rhag ofn bo chi'n meddwl gwneud taith debyg!)
Ond roedd y siwrne werth y drafferth. Angkor Wat yw'r symbol ar faner Cambodia ac mae'r cwrw cenedlaethol wedi'i enwi ar ei ol. A does rhyfedd bod y Khmer mor falch o'r safle sy bellach yn un o drysorau mwya'r byd. Cafodd y casgliad o demlau eu hadeiladu dros gyfnod o rhyw chwe chan mlynedd o'r nawfed i'r bymthegfed ganrif pan mai teyrnas Angkor oedd y cryfa a'r mwyaf yn ne ddwyrain Asia. Temlau on nhw'n wreiddiol i dduwiau Hindwaidd neu Fwdaidd, a thros y blynyddoedd mae rhai wedi'u haddasu o un crefydd i'r llall.
Ond mae'n anodd disgrifio sut beth yw hi i archwilio safle mor hynod. Mae cerfwaith cerrig mor gain yno, gyda duwiesau hardd yn dawnsio ar hyd y welydd, eliffantod yn arwain byddinoedd i ryfeloedd, delweddau o nefoedd ac uffern, a chwedl am sut grewyd y byd. O bell mae teml Bayon fel tomen o gerrig, ond mae crwydro rhwng y tyrrau a'u hwynebau sy'n syllu i bob cyfeiriad yn brofiad iasol. Yn un o'r temlau eraill, Ta Prohm, mae nifer o goed canopi dros yr adfeilion, eu gwreiddiau yn ymestyn lawr a chymysgu a'r cerrig islaw. Mae'n edrych fel set ffilm weithiau, yn enwedig pan fo golau'r haul yn machlud yn adlewyrchu'n wyrdd ar y muriau rhwng y dail, a gwe pry cop yn cuddio hen gerfwaith sanskrit hynafol ger pileri'r drysau. A dweud y gwir, cafodd y lle ei ddefnyddio fel set pan ddaeth Angelina Jolie yma i bigo blodyn Jasmine ar y ffilm Tomb Raider. Ond beth sy'n rhyfeddol yw nid set na lle chwedlonol yw Angkor Wat ond lle go iawn, lle gethon ni ddringo dros y cerrig a byseddu'r cerfluniau o lewod ac eliffantod hynafol ein hunain.
Un peth arall hynod oedd cwestiwn y fenyw werthodd ein tocynnau ni i'r safle. Roedd hi eisiau gwybod o le ro'n ni, ond nid y ''Where you from?'' arferol, ond "What Nationality are you?" A fi roedd hi'n gofyn, nid Hywel. Roedd hi'n meddwl mod i'n 'mixed blood' a phetawn i wedi dweud wrthi bod gen i riant oedd yn Cambodaidd, bydden i wedi cael mynd mewn am ddim...!
Rhaid mod i wedi cael mwy o liw haul nag on i'n meddwl!.....

Tuesday 2 December 2008

BANGKOK: Been and gone...




If Bangkok was a city on the edge of something big - mass disobedience, military coup, or both - then the only people getting really bothered about it were the Westerners. On a brief 44 hour stop in the city over the weekend, the only real agitation we came across were some stranded tourists who couldn't find a way of flying home. Even then, a few seemed to relish it, what with the Thai government handing out 2,000 Bhat a day, and airlines offering to pay for fancy hotel rooms... We made do with our 300 Bhat a night hostel.

We had never really planned to stay in Bangkok for long - it was only a stepping stone to Cambodia. When trouble started to flare in the week before arrival, we read as much news and travel advice as possible - enough to get by in a quick Radio Cymru interview anyway - and arranged to stay away from the centre. It was then almost a bit of an anti-climax when our bus rolled into the city and we found everything running as normal. As we drove past the Don Muang airport we could see about a dozen of the yellow shirted PAD supporters - but most were just relaxing in the sun and eating their lunch, whilst being surrounded on all sides by car tyres and barbed wire.

Apart from that, Bangkok with all its vices - heavy traffic, neon-lit bars, Tesco Express - seemed in full swing. Much of our first night was taken up with trying (unsuccessfully) to find a screen which would show the Wales v. Australia game. On Sunday we went to see the world's biggest reclining Buddha (to add to our collection of the largest seating and standing Buddhas in Japan and China...,) followed by a trip to the Royal Palace. Reverence for the king is quite striking in Thailand - his face is found beaming down from posters across the country, in a variety of poses that include playing with dogs, taking photos and sweating heavily. His palace, as you might expect, is spectacular.

Its King Bhumibol's 81st birthday later this week - and it now seems that the airport protests will be finished in time for the annual national holiday. We'll miss the celebrations as we've now crossed the border into dusty Cambodia and the temples of Angkor - not too sad to be away from Bangkok, and hopeful that the 'crisis' will be fully resolved before we have to return just before Christmas.